Deli Kızın Türküsü Şiir İncelemesi

Deli Kızın Türküsü

Çıkarım nişanlım geliyor diye,

Henüz ötüşürken köyde horozlar,

Girerim yastığım bekliyor diye,

Geç vakit merâdan dönerken yozlar.

İçimde tutuşmuş bir demet saman,

Bulutlar göğsümden yükselen duman;

Sanırım, yollara baktığım zaman,

Atlılar geliyor, giyinmiş bozlar.

Bir gölge seçerim, olur bir kanat;

Rüzgârlar derinde kişneyen bir at;

Yolcular geliyor, geldiler, heyhat,

Rüzgârın ardından kopuyor tozlar…

                     Ahmet Kutsi Tecer

Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi

Nazım biçimi: koşmadır.

Nazım birimi: dörtlüktür.

Ölçüsü: 6+5 duraklı, 11’li hece ölçüsüdür.

Uyak şeması: “abab / cccb / dddb ” biçimindedir.

Şiirin Ahenk Unsurları

Uyak ve Redifler

---geliyor diye

---bekliyor diye   “-yor diye” redif; “-li” tam uyak

---horozlar

---yozlar

---bozlar

---tozlar      “-lar” redif; “-oz” tam uyak

---saman

---duman

---zaman     “-man” zengin uyak

---bir kanat

---bir at

---heyhat     “-at” tam uyak (tunç uyak)

Şiirdeki Diğer Ahenk Unsurları

Şiirde ahenk; uyak ve rediflerin dışında, aliterasyon (y, r, m) ve asonans (e, a) kullanılarak sağlanmıştır. Örneğin “Sanırım, yollara baktığım zaman” dizesinde “a,ı” ünlülerinin; “Rüzgârın ardından kopuyor tozlar” dizesinde “r” ünsüzünün sık kullanılarak ahenk sağlandığı görülür.

Şiirin İçerik Yönünden İncelenmesi

Açıklama – Yorum

Şiirde anlatılan durum; halk arasında “kara sevda” olarak adlandırılan birbirine kavuşamayan sevgililerin düştüğü durumdur. Şiirde nişanlısı seferberliğe giden ve bir daha geri dönmeyen bir kızın, onun yolunu gözlerken aklını yitirişi dile getirilir.

Çıkarım nişanlım geliyor diye,

Henüz ötüşürken köyde horozlar,

Girerim yastığım bekliyor diye,

Geç vakit merâdan dönerken yozlar.

Şair, kendini deli kızın yerine koyarak onun duygu ve düşüncelerini dile getirmeye çalışıyor. Deli kız, her gün erkenden daha henüz horozlar ötüşürken nişanlısının yolunu gözlemek için yola çıkar. Geç vakte kadar onun yolunu gözler ve geri döner. Bu her gün böyle devam eder. Bu dörtlükte geçen “yoz” kelimesi “sürü” anlamına gelmektedir ve yöresel bir söyleyiştir.

İçimde tutuşmuş bir demet saman,

Bulutlar göğsümden yükselen duman;

Sanırım, yollara baktığım zaman,

Atlılar geliyor, giyinmiş bozlar.

Deli kızın özlemi adeta bir yangın halini almıştır. Özlemini “içinde tutuşmuş bir demet samana”, dumanlarını da gökyüzündeki bulutlara benzetir. Sürekli nişanlısının geleceğini ummakta, hep yollara bakmaktadır. Bazen de nişanlısının atlılarla birlikte geldiğini sanmaktadır.

Bir gölge seçerim, olur bir kanat;

Rüzgârlar derinde kişneyen bir at;

Yolcular geliyor, geldiler, heyhat,

Rüzgârın ardından kopuyor tozlar…

Deli kız umudunu hiç kaybetmemiştir. Sürekli nişanlısının kanatlanmış bir atla geleceğini düşünmektedir. Köye gelen her yolcu ona yeni bir umut vermektedir. Ancak nişanlısı “ne yazık ki” bir türlü geri dönmemektedir.

Şiirin teması: sevgiliye duyulan özlemdir.

Dil ve Anlatım

Şair, Milli Edebiyat akımının devamı niteliğindeki Memleket Edebiyatının temel ilkelerinden biri olan Türkçeyi sadeleştirme anlayışına bağlı kalarak açık ve yalın bir dil kullanmıştır. Şiirin dili herkesin anlayabileceği, halkın konuştuğu Türkçedir.

Sevgiliye duyulan özlemin, bitip tükenmek bilmeyen bir umudun ve doğal güzelliklerin akıcı bir dille anlatıldığı şiirde bazı kelimelerin gerçek anlamının dışında kullanıldığı görülür. Örneğin “tutuşmuş” kelimesi ateşin tutuşmasını değil deli kızın içindeki “özlemin” ifadesidir.

Şiirde açık ve örtük iletiler iç içe kullanılmıştır. Açık ilet olarak “Henüz ötüşürken köyde horozlar”, “Geç vakit merâdan dönerken yozlar”, “Rüzgârın ardından kopuyor tozlar”; kapalı ileti olarak da “İçimde tutuşmuş bir demet saman”, “Bulutlar göğsümden yükselen duman”, “Girerim yastığım bekliyor diye”, “Rüzgârlar derinde kişneyen bir at” sözleri görünmektedir. Ayrıca şiirde köyün tasvirine ve deli kızın psikolojik durumunu yansıtan tahlillere yer verilmiştir.

Genel Değerlendirme

Ahmet Kutsi Tecer’in “Deli Kızın Türküsü” adlı şiirinde folklorik özelliklerden geniş bir biçimde yararlandığı görülür. Nişanlısı seferberlik sırasında cepheye giden ve bir daha geri dönmeyen, bu nedenle aklını yitiren bir kızın mırıldandığı türküye dayanan şiir, adı bilinmeyen pek çok halk ürününden sadece birinin yansımasıdır.