Bülbülü Öldürmek Roman İncelemesi

 

Eser Hakkında

Türkçeye “Bülbülü Öldürmek” adıyla çevrilen romanın orijinal adı “To Kill a Mockingbird”dür. Harper Lee’nin yazmış olduğu roman ilk olarak 1960 yılında yayınlanmış, yayınlandığı dönemde büyük başarılar kazanmış, Pulitzer Ödülüne layık görülmüştür.

Romanın Özeti

Olaylar, 1930’lu yıllarda Amerika’nın güneyinde yer alan Maycomb kasabasında geçer. Atticus adlı bir avukat, Maycomb’a yerleşerek mesleğini burada sürdürmeye başlar. Atticus; idealist, eşitlikçi ve özgürlükçü bir avukattır. Sekiz yaşındaki kızı Scout ve on iki yaşındaki oğlu Jem’i de bu şekilde yetiştirmeye çalışır. Atticus, onlarla oyun oynar, kitap okur, onlara karşı tarafsız davranır, ayrım yapmaz. Küçük yaşta annelerini kaybeden çocuklara Calpurnia adında siyahi bir kadın bakar. Jem ve Scout’un yaz tatillerinde sürekli görüştüğü Dill, adlı siyahi bir arkadaşları vardır. Scout, Jem ve Dill beraber çok korktukları Boo Radley’in avlusuna girmeye çalışır. Konuşmaları hep Boo Radley ile ilgilidir. Sürekli onunla ilgili söylentilerden bahsederler.

Siyahîlere ön yargıyla bakılan bu yıllarda, Tom Robinson adındaki siyahî birinin bir kadına saldırdığına dair bir dava açılır. Tom Robinson, 25 yaşlarında evli ve üç çocuklu genç bir adamdır. Bu olay üzerine açılan davayı Atticus Finch üstlenir. Kasaba halkı, siyahî birinin savunmasını üstlendiği için Atticus ve çocuklarına sert tepki gösterir. Kasaba halkının düşmanca tavırlarına maruz kalan Atticus, bunları pek önemsemez ve bu davayla ilgili sağlam duruşundan vazgeçmez.

Kasabada artık Tom’dan çok Atticus’un savunmasıyla ilgili söylentiler konuşulmaya başlamıştır. Mayelle Ewel adlı bir kadın, Tom’un kendisine saldırdığını iddia eder. Babası Bob Ewel de bunu bizzat kendi gözleriyle gördüğünü söyleyerek şahitlik yapar. Aslında tüm kanıtlar Tom’un suçsuz olduğunu göstermektedir. Atticus’un güçlü savunmasına, suçlamayı destekleyen hiçbir kanıt olmamasına rağmen, Tom suçlu bulunur. Bunun sonucunda idama mahkûm edilir.

Atticus, Tom’a davayı üst mahkemeye taşıyacağını ve hâlâ kurtulma şansının olduğunu söyler. Ancak Tom, üst mahkemenin kararını beklemektense hapisten kaçmayı deneyecektir. Kaçış sırasında Tom, vurularak öldürülür. Bu durum Atticus ve çocuklarını çok üzer, ancak kasaba halkını sevindirir.

Bir gece Atticus’un çocukları, Cadılar Bayramı için gittikleri gösteriden evlerine dönerken saldırıya uğrar. Saldırıyı gerçekleştiren kişi Bob Ewel’dir. Bu adam daha önce de Avukat Atticus’a saldırmıştır. Çocukları bu saldırıdan, oradan tesadüfen geçmekte olan, çok korktukları Boo Radley kurtarır.

Kişiler

Atticus Finch

Atticus Finch, eşitlik ve özgürlükten yana idealist bir avukattır. Savunduğu kişi siyahî biri olduğu için aşağılamalara ve saldırılara direnen, inandığı ideallerinden taviz vermeyen bir karakterdir.

Çocuklarıyla iletişiminde her zaman dürüst, adaletli ve tutarlı davranışlarda bulunmuştur. Çocukların iyi bir eğitim almasında ve okuma sevgisi kazanmasında önemli bir rol oynamıştır.

Scout Finch

Scout, hem kendi nitelikleri hem de sosyal konumu açısından çok sıra dışı küçük bir kızdır. Alışılmadık derecede kendinden emin, zeki, düşünceli ve iyi niyetlidir. Atticus, onu çok iyi yetiştirmiştir.

Romanda geçen olaylar, Scout tarafından anlatılmaktadır. Kitabın sonunda, hâlâ çocuk olmasına rağmen Scout’un hayata bakış açısı, masum bir çocuğunkinden yetişkin bir insana dönüşür.

Jem Finch

Scout’un ağabeyidir. Scout’un gözünde Jem, çoğu konuda uzmandır. Jem, özellikle cesur görünmek isteyen bir çocuktur. Jem, son derece zeki ve hassas bir karakterdir. Eline geçen her şeyi okur. Babası Atticus gibi güçlü bir ahlak ve adalet duygusuna sahiptir.

Charles Baker Harris

Scout ve Jem’in arkadaşı, Bayan Rachel’in yeğenidir. Arkadaşları ona Dill demektedir. Dill, yazları teyzenin yanına gelir. Hayali hikâyeler uydurmayı sever. Dill, çok yalnızlık çeken bir çocuktur. Annesi boşanıp yeniden evlendiği için ailesinden yeterli ilgiyi göremez ve kendini Finch ailesinin yanında daha mutlu hisseder.

Tom Robinson

Tom Robinson, Atticus’un suçsuz olduğuna inandığı için savunduğu siyahî genç adamdır. Tom’un üç çocuğu vardır ve sekiz yıldır Bay Deas’ın tarlasında çalışmaktadır. Çalışkan ve çevresindeki insanlara yardım etmesini seven bir kişidir. Tom’un sol kolu çocukluğunda elini makineye sıkıştırması sonucu sakat kalmıştır. Bu durum romanda Atticus’un savunmasının temelini oluşturur.

Mayella Violet Ewell

Mayelle, Bob Ewell’in büyük kızıdır. Tom’un kendisine saldırdığını iddia eder. Davanın merkezinde yer alır. Sosyal sınıfın en altında olmasına rağmen, beyaz olduğu için kendini üstün sınıftan zanneden bir kişiliktir. Sürekli geçim sıkıntısı çeken Ewel ailesinin kasvetli duruşundaki tek umutları Mayelle’nin çitleri boyunca kavanozlarda büyüyen kırmızı sardunyalarıdır.

Duruşma boyunca kendini jüriye saf, masum ve mağdur bir kız olarak tanıtır. Aslında babası tarafından şiddet görmüş, kardeşlerine bakıcılık yapmış, yalnız, eğitimsiz ve yalancı bir kişiliktir.

Bob Ewell

Ewell ailesinin reisi Bob Ewell, Atticus karakterinin tam tersidir. Maycomb’un beyaz vatandaşları arasında en düşük sosyoekonomik sınıfı temsil eder. Agrasif ve kincidir. Bob Ewell, hem yasal hem de sosyal beklentileri göz ardı ederek kasabadaki sorun kaynağı olmuştur. Ailesinin geçimini sağlamak için çalışmayı reddeder. Bu nedenle aile, kasabanın çöplüğünün arkasındaki küçük evlerinde dağınık ve sefil bir hayat yaşamaktadır.

Calpurnia

Küçük yaşta annelerini kaybeden Atticus’un çocuklarına bakan siyahî kadındır. Calpurnia, Jem doğduğu günden beri o evdedir ve adeta ailenin bir parçası olmuştur. Çocuklarla Calpurnia arasında ne zaman bir sorun çıksa Atticus, hep Calpurnia’dan yana olur.

Boo Radley

Çocukluğunda işlediği bir suç nedeniyle yıllarca ailesi, tarafından evde tutulmuştur. Kasabanın orta yaşlı kişileri onun zararsız, hatta yardımsever biri olduğunu bilir. Küçük çocuklar ise ondan korkar. Boo Radley, onlar için geceleri ortaya çıkan, pencerelerinden içeri girip onları izleyen, yaşadığı bodrum katında vahşi birine dönüşen, gizemli biridir.

Alexandra Hala

Atticus’un gelenekçi yapıya sahip kız kardeşidir. Çocuklara daha geleneksel bir yaşam tarzını öğretmek amacıyla Maycomb’a gelir. Bu tavırla Alexranda Hala, bir anne figürü rolünü üstlenmeye çalışır ve çocukların hayatında etkili bir kadın olarak Calpurnia ve Maudie’ye katılır.

Diğer Kişiler

Romanda olayın akışına göre sürekli yeni kahramanlar çıkmaktadır. Bazıları fazla aktif olmamakla birlikte romanda geçen kişi sayısı 100’e yakındır.

Mekân

Romanda olayların geçtiği yer; Amerika’da Maycomb adında kurgusal bir kasabadır. Mekânın tanıtımında yazar, tasvirlere geniş ölçüde yer vermiştir. Kasaba, kurgusal olmasına rağmen hem iç mekânlar, hem de dış mekânlar ayrıntılı olarak tasvir edilmiştir.

Zaman

Romandaki olaylar; 1930’lu yıllarda, olayları anlatan Scout, daha on yaşlarındayken geçer. Olayların anlatımında kronolojik zaman kullanılmasına rağmen bazen geriye dönüşler de görülmektedir.

Anlatıcının Bakış Açısı

Roman, küçük Scout Finch’in ağzından anlatılır.

Yazar, çocukluğun saflığı ve masumiyeti ile insanın acımasızlığı ve bitip tükenmek bilmeyen önyargılarını birlikte vererek zıtlıkları buluşturur. Romanda anlatıcı taraftır.

Romanın Türü

Roman, otobiyografik özellikler taşıyan “sosyal roman” türüne girer.

Romanın Konusu ve Teması

Romanda; iftiraya uğrayan siyahî genç bir adamın aslında suçsuz olduğunu ispatlamaya çalışan, ırkçılığa karşı direnen, kendi değer yargıları doğrultusunda yaşayan idealist bir avukatın verdiği mücadele anlatılır.

Romandaki temel çatışma; adalet sistemindeki önyargılar ve ayrımcılıktır. Bununla birlikte eserde; eşitlik, özgürlük, ırkçılık, dostluk gibi temalar işlenmiştir.

Dil ve Anlatım

Roman, küçük bir çocuk olan Scout’un ağzından anlatılmıştır. Romanın anlatımında; öyküleme, betimleme, iç konuşma, monolog ve diyalog teknikleri kullanılmıştır.

Roman, yazarın çocukken edindiği gözlem, anı ve izlenimlere dayanmasına rağmen kurgulanmış bir eserdir. Kitap, bir çocuk gözünden anlatıldığı için başlarda eğlenceli ve sakin bir his uyandırıyor. Ancak ilerleyen süreçte yapılan ayrımcı baskı, okuyucuyu kasvetin derinliklerine sürüklüyor. Hikâye öyle etkileyici bir anlatımla işlenmiş ki okuyucu her karakterle empati kurabiliyor.

Genel Değerlendirme

Pek çok dile çevrilen eser, dünyada en çok satılan romanlar arasında yerini almıştır. Eserde; adalet, özgürlük, eşitlik, ayrımcılık, iftira, dostluk gibi tüm insanlığı ilgilendiren sorunlar işlenmiştir. Roman, birçok konuya ışık tutacak, kapsamlı bir eserdir. Romanın konusu kurgulanarak anlatılmasına rağmen gerçek yaşamla bağlantılıdır.

Olaylar bir çocuğun bakış açısından verilmiştir. Çünkü çocukların dünyası saf ve masumdur. Onlar, hayatı tarafsız bir gözle değerlendirir. Roman çocukların hayatını ve düşüncelerini anlatıyor gibi görünse de verilmek istenen mesajlar derinlere saklanmıştır.

Eserde, 1930’lu yıllarda yaşanan ekonomik bunalımlar ve insanların bu süreçte yaşadığı yoksul hayat anlatılmıştır. Roman, Amerika’nın karanlık tarihine ışık tutacak nitelikte bir eserdir. Siyahîlerin ikinci sınıf insan olarak görülmeleri ve hukuki haklara sahip olamamaları Tom Robinson karakteri üzerinden anlatılır. Romanda anlatılan hukuki mücadele sadece Tom’un değil tüm siyahîlerin mücadelesidir. Dönemin şartlarını değerlendirdiğimizde Atticus’un bu sorun karşısında büyük bir adım attığını görürüz.