Pir Sultan Abdal Nefes İncelemesi

Yazan:

Nefes

Güzel âşık cevrimizi
Çekemezsin demedim mi
Bu bir rıza lokmasıdır
Yiyemezsin demedim mi

Yemeyenler kalır naçar
Gözlerinden kanlar saçar
Bu bir demdir gelir geçer
Duyamazsın demedim mi

Bu dervişlik bir dilektir
Bilene büyük örnektir
Yensiz yakasız gömlektir
Giyemezsin demedim mi

Erelim Ali sırrına
Çıkalım meydan yerine
Can ü başı Hak yoluna
Koyamazsın demedim mi

Âşıklar harabat olur
Hak yanında kıymetl’olur
Muhabbet candan tatl’olur
Doyamazsın demedim mi

Pir Sultan Abdal şâhımız
Hakka ulaşır râhımız
Onik’imâm katarımız
Uyamazsın demedim mi

            Pir Sultan Abdal

Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi

Nazım biçimi: nefestir.

Nefesler, dini tasavvufi halk edebiyatı ürünleridir. Bektaşi şairlerince yazılan nefesler, törenlerde saz eşliğinde makamla okunurdu. Şiirlerin nefes olarak adlandırılma nedeni içsel duyguların konu edilmesidir.

Nazım birimi: dörtlüktür.

Ölçüsü: 8’li hece ölçüsüdür.

Uyak şeması: abcb dddb eeeb fffb gggb hhhb biçimindedir.

Şiirin Ahenk Unsurları

Uyak ve redifler

---cevrimizi
Çekemezsin demedim mi
---lokmasıdır
Yiyemezsin demedim mi   “-mezsin demedim mi” redif

---naçar
---saçar
---geçer                           “-açar –eçer” zengin uyak (kulak kafiyesi) 
Duyamazsın demedim mi  “-mazsın demedim mi” redif

---dilektir
---örnektir
---gömlektir                        “-tir” redif, “-ek” tam uyak
Giyemezsin demedim mi   “-mezsin demedim mi” redif

---sırrına
---yerine
---yoluna          “-ına –ine –una” redif, “-r –l” yarım uyak (kulak kafiyesi)
Koyamazsın demedim mi   “-mazsın demedim mi” redif

---harabat olur
---kıymetl’olur
---tatl’olur                            “-olur” redif
Doyamazsın demedim mi   “-mazsın demedim mi” redif

---şâhımız
---râhımız
---katarımız                       “-ımız” redif
Uyamazsın demedim mi   “-mazsın demdim mi” redif

Şiirdeki diğer ahenk unsurları

Şiirin genelinde “m, r” ünsüzleriyle aliterasyon; “e, i” ünlüleriyle asonans yapılarak iç ahenk sağlanmıştır.

Şiirin Anlam Yönünden İncelenmesi

Açıklama – yorum

Şairin ilk dizede seslendiği “âşık” derviş olmak isteyip olamayan kişidir. Rıza lokması da “ilahi aşk”tır. Şair, bu dörtlükte derviş olmanın zorluklarını dile getiriyor. Bu yola girmenin rıza ile yani canı gönülden olacağını hatırlatıyor.

Şair göre bu lokmadan yemeyenler çaresiz kalır. O kadar çok ağlarlar ki gözleri kan çanağına döner. Ancak üzülmelerine gerek yoktur. Çünkü durum geçicidir. Ancak âşık bunu hiçbir zaman bilmeyecektir.

Dervişlik denilen şey bir dilektir. Bu dileği bilenler içinse büyük mutluluktur. Yensiz yakasız derviş kıyafeti giymek zordur. O nedenle yürekten istemeyenler dervişliğin zorluklarına katlanamazlar. Burada sözü geçen “yensiz yakasız gömlek” dervişlerin dergâha girerken kıyafetlerini bırakıp giydikleri özel giysidir. Bunun tasavvufta simgesel bir anlamı vardır. Dervişlerin dünya malına ve mülküne önem vermediklerinin göstergesidir.

Derviş olmak diriyken kefen giymek gibidir. Bu da dünyevi isteklerden vazgeçmek anlamına gelir. Dervişler Ali’nin sırrına ermek için meydana çıkarlar. Bunun için canı, başı Hak yoluna koymak gerekir.

Âşıkların bahtı karadır, bu dünyada sıkıntı içindedirler. Ancak onlar katlandıkları sıkıntılar karşılığında Hak katında makbul olurlar. Bilen içinse dervişlerin muhabbeti candan tatlıdır ama herkes bu duruma katlanamaz.

Şair, son dörtlükte kendinden bahsediyor. Ancak kendinden bahsederken sanki başkasının ağzından sesleniyormuş izlenimi bırakıyor. Şair, dervişliğin zorluklarına katlanamayan âşığa seslenir. Bu yol zorlu bir yoldur. Bu yolun mürşidi Pir Sultan Abdal, katarı on iki imamdır. Bu yol Hakka çıkar.

Şiirin Konusu ve Teması

Şiirin teması; Allah aşkıdır. Bu temelde şair, derviş olmanın zorluklarını dile getiriyor.

Dil ve Anlatım

Şiirde 16. Yüzyıl Türkçesinin özellikleri görülür. Şairin yalın bir Türkçesi, özgün bir söyleyişi vardır.

Şiirde bazı tasavvufi kavramlar (âşık, rıza lokması, derviş, harabat) kullanılmış, bazı kelimeler de gerçek anlamının dışında kullanılmıştır.

Şiirde geçen “Erelim Ali sırrına”, “Onik’imâm katarımız” sözleriyle Ali’ye ve ehlibeyte bağlılık dile getirilmiştir.

Görüş, düşünce ve inançlarını açık, yalın ve içten bir Türkçeyle dile getiren şair, bu yolla şiirlerine derin anlamlar yüklemeyi başarmıştır.

Genel Değerlendirme

Pir Sultan Abdal’ın “Nefes” adlı şiiri, toplum tarafından sevilip benimsenmiş uzun yıllar boyunca dilden dile dolaşmıştır.

Tasavvuf düşüncesine ve Bektaşilik geleneğine uygun bir biçimde yazılmış şiirin anlatımında ince bir eleştiri sezilir. Bu eleştiri Hak yoluna girmiş ancak zorluklar karşısında yılgınlık gösteren âşıklara yöneliktir. 

EN ÇOK OKUNAN YAYINLAR

Yağmur Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Yağmur Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Olur dem-be-dem nevha-ger, nağme-sâz Kafeslerde, camlarda pür-ihtizâz Küçük, muttarit, muhteriz darbeler Sokaklarda seyl-âbeler ağlaşır, Ufuk yaklaşır, yaklaşır, yaklaşır; Bulutlar karardıkça zerâta bir Ağır, muhtazır dalgalanmak gelir; Bürür bir soğuk gölge etrâfı hep, Nümâyân olur gündüzün nısf-ı şeb. Söner şimdi, manzûr olurken demin Heyûlası karşımda bir âlemin. Açılmaz ne bir yüz, ne bir pencere; Bakıldıkça vahşet çöker yerlere. Geçer boş sokaktan, hayâlet gibi, Şitâbân u pûşîde-ser bir sabî O dem leyl-i yâdımda, solgun, tebâh, Sürür bir kadın bir ridâ-yı siyâh. Saçaklarda kuşlar –hazindir bu pek! – Susarlar, uzaktan ulur bir köpek. Öter gûş-ı rûhumda boş bir enîn, Boğuk bir tezâd-ı sükûn u tanîn: Küçük, pür-heves, gevherîn katreler Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Olur, muttasıl nevha-ger, nağme-sâz Sokaklarda, damlarda pür-ihtizâz Küçük, pür-heves, g
Devamı»

Çoban Çeşmesi Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Çoban Çeşmesi Deriden derine ırmaklar ağlar, Uzaktan uzağa çoban çeşmesi. Ey suyun sesinden anlayan bağlar! Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi? Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca, Yol almış hayâtın ufuklarınca; O hızla dağları Ferhad yarınca, Başlamış akmağa çoban çeşmesi. O zaman başından aşkındı derdi, Mermeri oyardı, taşı delerdi. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi, Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi! Vefasız Aslı’ya yol gösteren bu, Kerem’in sazına cevap veren bu Kuruyan gözlere yaş gönderen bu… Sızmazdı toprağa çoban çeşmesi Leylâ gelin oldu, Mecnun mezarda, Bir susuz yolcu yok şimdi dağlarda; Ateşten kızaran bir gül arar da, Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi. Ne şâir yaş döker, ne âşık ağlar, Tarihe karıştı eski sevdâlar. Beyhûde seslenir, beyhûde çağlar Bir sola, bir sağa çoban çeşmesi.                    Faruk Nafiz Çamlıbel Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi Nazım biçimi: koşmadır. Nazım birimi: dörtlüktür. Ölçüsü: 6+5 duraklı, 11’li h
Devamı»

Sanat Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Sanat Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek, Bizim diyarımız da binbir baharı saklar! Kolumuzdan tutarak sen istersen bizi çek, İncinir düz caddede dağda gezen ayaklar. Sen kubbesinde ince bir mozaik arar da Gezersin kırk asırlık bir mabedin içini, Bizi sarsar bir sülüs yazı görsek duvarda, Bize heyecan verir bir parça yeşil çini… Sen raksına dalarken için titrer derinden Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin; Bizim de kalbimizi kımıldatır yerinden Toprağa diz vuruşu dağ gibi bir zeybeğin. Fırtınayı andıran orkestra sesleri Bir ürperiş getirir senin sinirlerine, Istırap çekenlerin acıklı nefesleri Bizde geçer en hazin bir musiki yerine! Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini; Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini… Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken Yazılmamış bir destan gibi Anadolu’muz. Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken Sana uğurlar o
Devamı»

Kaldırımlar Şiir İncelemesi

Yazan:
Resim
Kaldırımlar Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında; Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum. Yolumun karanlığa saplanan noktasında, Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum. Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık; Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar. İn cin uykuda, yalnız iki yoldaş uyanık; Biri benim, biri de serseri kaldırımlar. İçimde damla damla bir korku birikiyor; Sanıyorum, her köşe başını sarmış devler… Üstüme camlarını hep simsiyah dikiyor; Gözüne mil çekilmiş bir âmâ gibi evler. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi; Kaldırımlar, içimde yaşanmış bir insandır. Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi; Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır. Bana düşmez can vermek, yumuşak bir kucakta; Ben bu kaldırımların emzirdiği bir çocuğum! Aman, sabah olmasın, bu karanlık sokakta; Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum! Ben gideyim, yol gitsin, ben gideyim yol gitsin; İki yanımda aksın bir sel gibi fenerler. Tak, tak, ayak sesimi aç kö
Devamı»

Otuz Beş Yaş Şiiri İncelemesi

Yazan:
Resim
Otuz Beş Yaş Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder. Dante gibi ortasındayız ömrün. Delikanlı çağımızdaki cevher, Yalvarmak, yakarmak nafile bugün, Gözünün yaşına bakmadan gider. Şakaklarıma Kar mı yağdı ne var? Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? Ya gözler altındaki mor halkalar? Neden böyle düşman görünürsünüz, Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? Zamanla nasıl değişiyor insan! Hangi resmime baksam ben değilim. Nerde o günler, o şevk, o heyecan? Bu güler yüzlü adam ben değilim; Yalandır kaygısız olduğum yalan. Hayal meyal şeylerden ilk aşkımız; Hatırası bile yabancı gelir. Hayata beraber başladığımız, Dostlarla da yollar ayrıldı bir bir; Gittikçe artıyor yalnızlığımız. Gökyüzünün başka rengi de varmış! Geç fark ettim taşın sert olduğunu. Su insanı boğar, ateş yakarmış! Her doğan günün bir dert olduğunu İnsan bu yaşa gelince anlarmış. Ayva sarı nar kırmızı sonbahar! Her yıl biraz daha benimsediğim. Ne dönüp duruyor havada kuşlar? Nerden ç
Devamı»