Güzelliğin On Par’etmez Şiir İncelemesi

 

Güzelliğin On Par’etmez

Güzelliğin on par’etmez

Bu bendeki aşk olmasa

Eğlenecek yer bulaman

Gönlümdeki köşk olmasa

Tabirin sığmaz kaleme

Derdin dermandır yareme

İsmin yayılmaz âleme

Âşıklarda meşk olmasa

Kim okurdu kim yazardı

Bu düğümü kim çözerdi

Koyun kurt ile gezerdi

Fikir başka başk’olmasa

Güzel yüzün görülmezdi

Bu aşk bende dirilmezdi

Güle kıymet verilmezdi

Âşık ve maşuk olmasa

Senden aldım bu feryadı

Bu imiş dünyanın tadı

Anılmazdı Veysel adı

O sana âşık olmasa

              Âşık Veysel

Şiirin Biçim Yönünden İncelenmesi

Nazım biçimi: koşma

Nazım birimi: dörtlük

Ölçüsü: 8’li hece ölçüsü

Uyak şeması: “abcb dddb eeeb fffb gggb” biçimindedir.

Şiirin ahenk unsurları uyak ve redifler

---aşk olmasa

---köşk olmasa

---meşk olmasa

---başk’olmasa

---maşuk olmasa

---âşık olmasa      “olmasa” redif, “-k” yarım uyak

---kaleme

---yareme

---âleme      “-e” redif, “-em” tam uyak

---yazardı

---çözerdi

---gezerdi      “-ardı, -erdi” redif, “-z” yarım uyak

---görülmezdi

---dirilmezdi

---verilmezdi     “-ülmezdi, -ilmezdi” redif, “-r” yarım uyak

---feryadı

---tadı

---adı          “-ı” redif, “ad” tam uyak

Şiirdeki diğer ahenk unsurları

Şiirin genelinde “l, r” gibi ünsüzlerle aliterasyon; “e, a” gibi ünlülerle asonans yapılarak iç ahenk sağlanmıştır. Ayrıca her dörtlüğün sonunda “olmasa” kelimesinin tekrarıyla hem ahenk güçlendirilmiş hem de anlam yönünden bütünlük sağlanmıştır.

Şiirin Anlam Yönünden İncelenmesi

Açıklama – yorum

İlk dörtlükten de anlaşılacağı gibi şiirdeki anahtar kelime “aşk”tır.

Güzelliğin on par’etmez

Bu bendeki aşk olmasa

Eğlenecek yer bulaman

Gönlümdeki köşk olmasa

Bu dörtlükten şairin aşka ne kadar değer verdiğini anlıyoruz. Sadece güzelliğin bir anlamı olmadığını, güzelliğin aşk ile değer kazandığını söyleyen şair, bu duyguya ilahi bir anlam yüklüyor. Şairin gönlünü köşke benzetmesi ayrı bir inceliktir. Güzelliği aşkla bütünlenen sevgilinin yeri şairin gönlüdür.

Tabirin sığmaz kaleme

Derdin dermandır yareme

İsmin yayılmaz âleme

Âşıklarda meşk olmasa

Şair bu dörtlükte hem sevgiliyi hem de aşkını ilahileştirerek hiçbir ifadenin hiçbir şiirin onu anlatmaya yetmeyeceğini söylüyor. Şairin derdi sevgili, yarası aşktır. Bu nedenle şairin sevgiliyle sohbet etmesi, ona şiirler okuması ve özlem gidermesi kaçınılmazdır. Bu sayede sevgilinin güzelliği ve adı şiirlerde, şarkılarda, türkülerde ölümsüzleşecek ve tüm âleme yayılacaktır.

Kim okurdu kim yazardı

Bu düğümü kim çözerdi

Koyun kurt ile gezerdi

Fikir başka başk’olmasa

Şair, bu dörtlükte aşkın anlaşılmaz bir duygu olduğunu, bu konuda farklı görüş ve düşüncelerin olduğunu ifade ediyor. Bu farkı ortaya koymak için uç bir örnek veriyor. Kurtla kuzunun birlikte gezip dolaşması mümkün değildir. Çünkü yaradılışları, yapıları ve yaşam biçimleri çok farklıdır. İnsanlarda böyle farklı yaradılış ve yapıya sahiptir. Buradan hareketle şair, aşk ve güzellik konusunda insanların farklı görüş ve düşüncelere sahip olmasının doğal olduğunu ifade ediyor.

Güzel yüzün görülmezdi

Bu aşk bende dirilmezdi

Güle kıymet verilmezdi

Âşık ve maşuk olmasa

Şaire göre; âşık ve sevgili birlikteliği olmayınca güzelliğin de aşkın da bir değeri kalmaz. Aşkı canlı tutan güzelliktir. Bu öylesine anlamlı bir duygudur ki gül dahi paha biçilmez bir değer haline gelir. Gül bilindiği gibi pek çok şiirde ve hayatın içinde aşkın sembolü haline gelmiştir. Gülün değeri, aşkı temsil etmesinden kaynaklanır.

Senden aldım bu feryadı

Bu imiş dünyanın tadı

Anılmazdı Veysel adı

O sana âşık olmasa

Feryat etmek acı çekenlere özgü bir durumdur. Şairin acı çekme nedeni sevgiliye duyduğu aşktır. Ancak şair, bu acıdan tat almaktadır. Bu durum bize aşk acısından zevk alan şairleri ve halk hikâyelerini hatırlatır. Âşık olan her insanın bildiği gibi aşk sadece sevgiden ibaret değildir, içinde pek çok karmaşık duyguyu barındırır. Bu da insana acı verir. Ancak bu acı istenmeyen değil tam tersi vazgeçilmesi güç bir acıdır. Bu da hayatı daha anlamlı kılan bir duygu yoğunluğudur.

Âşık, son dizelerde aşkın ve sevgilinin ne derece değerli olduğunu çok anlamlı bir biçimde ifade ediyor. Bir şair için en önemli şey şiirleridir. Şairler bu sayede adını duyurur ve geçimini sağlar. Veysel de adını bu sayede duyurduğunu söylüyor.

Şiirin teması: “aşk”tır.

Dil ve Anlatım

Halk edebiyatı geleneğine uygun söylenen şiirde yer yer yöresel söyleyişlerin (bulaman, yare) olduğu görülür. Felsefi görüşlerin de yer aldığı şiir yalın, akıcı ve anlaşılır bir Türkçeyle yazılmıştır. Şiirin lirik bir anlatımı vardır.

Şiirin bazı bölümlerinde “on par’etmez”, “başka başk’olmasa” gibi söyleyişlerle ölçü ve uyaklara uyumlu hale getirildiği görülür.

Şiirdeki Edebi Sanatlar

Güzelliğin on par’etmez dizesinde mecaz var.

Gönlümdeki köşk olmasa dizesinde teşbih (benzetme) sanatı var.

Derdin dermandır yareme dizesinde “dert – derman” arasında tezat var.

 İsmin yayılmaz âleme dizesinde mübalağa (abartma) var.

 Kim okurdu kim yazardı

Bu düğümü kim çözerdi dizelerinde istifham sanatı var. Şair, cevabını bildiği sorular soruyor.

Koyun kurt ile gezerdi

Fikir başka başk’olmasa dizelerinde teşhis (kişileştirme) ve tezat sanatları var.

Güle kıymet verilmezdi dizesinde istiare sanatı var.

Senden aldım bu feryadı

Bu imiş dünyanın tadı dizelerinde “feryat” ve “tat” kelimeleri arasında tezat sanatı var.

Genel Değerlendirme

Âşık Veysel, halk edebiyatı geleneği içinde yetişip, bu geleneğin son temsilcilerinden olma başarısını gösteren ozanlarımızdan biridir. Köy ve şehir hayatı arasındaki geçiş çizgisinde “aşk, doğa, vatan, hasret, gurbet” gibi konularda şiirler söyleyen Âşık Veysel günümüze kadar okuna gelmiştir.

Âşık Veysel şiirinde aşkın ve güzelliğin anlamını çözmeye çalışmış, bu konudaki düşüncelerini kendi bakış açısından titizlikle işlemiştir. Şiirin halk tarafından çok sevilip okunmasının bir nedeni de şairin, duygu ve düşüncelerini açık, yalın ve samimi bir dille dizelerine yansıtabilmesidir.